Aşağıdaki yazı İngiltere’de giderek yaygınlaşmaya başlayan, talep üzerine sağlanan bazı servislerde çalışan insanların deneyimlerini içeriyor. Servisler genellikle cep telefonundaki uygulamalardan sipariş ediliyor. Bu uygulamaları sunan şirketler, kendi çalışanları olmayan, serbest çalışan konumda gösterdikleri insanlarla yaptıkları sözleşmeler üzerinden bu servisleri sunuyorlar.
Çalışmak gün geçtikçe daha yorucu ve insanın ömrünü tüketici hale geliyor. Sermayenin emeği kontrol etme yöntemleri, dönemin koşullarına göre yinelenen bir süreç oluşturuyor. 19. ve 20. yüzyılda fabrika işçileri için oluşturulan denetim yöntemleri şimdi tüm çalışanları kapsayacak biçimde genişliyor. Bugün çalışma, teknoloji aracılığıyla işlerin ve iş yapma yöntemlerinin yeniden düzenlenmesi sayesinde, başı sonu belli olmayan bir uğraşa dönüştü. Artık herkes her yerde ve her zaman çalışmak zorunda kalıyor.
İşsizlik, güvencesizlik, kötü çalışma koşulları, uzunca bir süredir mühendislik, mimarlık, doktorluk, bankacılık, avukatlık, öğretmenlik, gazetecilik gibi lisans eğitimi gerektiren meslekler için de geçerli. Bu sorunlar çeşitli boyutları ile gerek bu mesleklerin üyeleri gerekse emek dünyası tarafından tartışılıyor.
Özellikle geçtiğimiz iki yıl içinde Gezi Parkı direnişi ile başlayan ve ülke geneline yayılan eylemliliklerde kitlesel olarak yer alan bu eğitimli kesimin durumunu anlamak daha da önem kazandı.
Özellikle son yıllarda üniversite öğrenimi görerek meslek sahibi olmuş insanların işsizlikten daha fazla şikayet ettiklerini görüyoruz. Atanamayan öğretmenler, KPSS sınavları ile devlet memuru olmaya çalışan pekçok üniversite mezunu ve işsiz mühendisler gazetelerde okuduğumuz örneklerden bazıları. Acaba işgücünün görece nitelikli kısmını oluşturan bu insanların işsizlikleri genel bir durum mu yoksa kendi bireysel sorunları mı? Bunu bazı basit veriler üzerinden anlamaya çalışalım.
Mühendislerin Çalışma Koşullarında Dönüşüm
Nitelikli emeğin işçileşmesi, iş bulmakta yaşanan zorluklardan çalışma sırasında yaşanan olumsuzluklara kadar bir dizi olguyla da kendini gösterir.
Taşeron çalışma, sermayenin kâr oranlarını korumak ve arttırmak için üretim sureçlerini parçalaması sonucu ortaya çıkmış ve kapitalizmin, emeği sömürme olanaklarını kölelik düzenindeki koşullara uyarlamak için bulunmuş bir yöntemdir. Taşeron uygulamaları ile zora dayalı sermaye birikim rejimi devlet eliyle yasallaştırılmış olur. Böylelikle çalışanların haklarında büyük bir gerileme ve mücadele alanlarında önemli bir engel ortaya çıkar.
"Evimde bir oturma odası, büyük bir mutfak ve aile fertleri için birer yatak odası olsun, işim öyle zihin kurcalayıcı olsun ki, onu yaparken mutlu mu mutsuz mu olduğumu ne fark edeyim, ne de umursayayım. Alın teriyle dişe dokunur hizmetlerde bulunan bir memur olabilirim mesela. Ya da yaşadığım kentteki evlerle caddelerin projelerini çizen bir tasarımcı. Yaşlanınca da bir adada yahut dağda bir kulübe satın alırım..."
SUNUŞ
Mühendislik, mimarlık, doktorluk, avukatlık, öğretmenlik gibi meslekler bir zamanlar iş garantisi, dolgun ücret, işte özerklik, toplumsal saygınlık gibi özellikler çağrıştırırken, bugün durum acaba böyle mi? Bu alanlardaki fakültelerden son yıllarda mezun olanların 30 yıl öncesi mezunlarla aynı koşullarda oldukları söylenebilir mi?
Kapitalizm üretim ilişkilerini biçimlendirirken, üretim süreci ve üretim güçleri üzerinde değişiklikler yapar. Çalışanlar için bu değişiklikler üretim güçleri üzerinde sermayenin kurmaya çalıştığı denetim ile görünür hale gelir. Kapitalizmin nitelikli emek gücü üzerinde denetim kurma arzusu, zanaatkarları kapitalist üretim süreci içinde yönetmeye çalıştığı dönemde ortaya çıkar. Kapitalizm İngiltere ve Avrupa’da ortaya çıkmaya başladığı ilk dönemlerde sermaye, ticaret ile uğraşan sermayedarlar elinde birikmeye başlar. Bu ticaret sermayesi üretim konusunda bilgi ve deneyime sahip değildir.